گزارش کار یک جایـزه

هیات برگزاری جایزه مستند بر‌تر سال: برنامه‌های نمایش و انتخاب مستندهای بر‌تر سال ۱۳۹۰ جایزه مستند بر‌تر سال به پایان رسید و در این‌جا نام فیلم‌های بر‌تر و انتخاب‌های تک‌تک داوران اعلام می‌شود.
این برنامه سال گذشته و توسط سه سایت پیک مستند، رای‌ بن مستند و ومستند برپا شد و بر مبنای آیین‌نامه و فراخوان مشخصی، بعد از انتخاب داوران خود، آغاز به‌کار کرد. داوران در ابتدا این‌ها بودند: همایون امامی، رضا بهرامی‌نژاد، مانی پتگر، امیرحسین ثنائی، پوریا جهانشاد، مهرزاد دانش، شادمهر راستین، امید روحانی، فرحناز شریفی، رامتین شهبازی، ناصر صفاریان، روبرت صافاریان، مهرداد فراهانی، محمدرضا فرزاد، زاون قوکاسیان، مینا کشاورز، پیروز کلانتری، بهمن کیارستمی، مهدی گنجی، هوشنگ گلمکانی، حمید گرشاسبی، محمدرضا مقدسیان، محمدسعید محصصی، حسین معززی نیا، احمد میراحسان، نسیم نجفی و فرهاد ورهرام.

در مسیر برگزاری جلسات نمایش فیلم‌ها، از این جمع بهرامی‌نژاد انصراف داد و راستین، گنجی و معززی‌نیا به‌خاطر غیبت در جلسات عملا از جمع داوران جدا شدند. داوران از میان کسانی که در بارۀ فیلم مستند می‌نویسند یا از میان منتقدان و فیلمسازانی که سینمای مستند را دنبال می‌کنند انتخاب شدند و به ‌این معنا جمع داوری این برنامه تخصصی و متجانس است (متن‌های آیین‌نامه و فراخوان، نام و تاریخ فیلم‌های به‌نمایش درآمده و نیز نوشته‌های مربوط به این برنامه و نقدهای نوشته شده بر فیلم‌های نمایش داده شده، در سایت ویژۀ این فعالیت به آدرس mostanadebartar. com در دسترس است.)
فیلم‌ها عمدتا از راه رصد کردن در جشنواره‌ها و دیده‌ها و شنیده‌های کمیته انتخاب، انتخاب شدند. کمیته انتخاب عمدتا امیرحسین ثنائی، فرحناز شریفی، روبرت صافاریان، مینا کشاورز و پیروز کلانتری بودند و در بخشی از کار همایون امامی، نسیم نجفی، مهرداد فراهانی و محمدرضا فرزاد هم به کمک آمدند. هفت جلسه نمایش فیلم داشتیم و در مجموع، این ۳۶ فیلم انتخاب شده و برای داوران به نمایش درآمدند:
اتاق تاریک (مهوش شیخ‌الاسلامی)، اسکورپیو (فریده صارمی و امید هاشملو)، اصل کپی برابر اصل (حمیده رضوی)، این فیلم نیست (مجتبی میرتهماسب، جعفر پناهی)، بی‌بی تولدت مبارک (حامد نوبری)، ۲۱ روز و من (شیرین برق‌نورد)، پنجره شرقی (محسن رمضان‌زاده)، پیر پسر (مهدی باقری)، تاکسی - تهران (بهمن کیارستمی)، تهران، هنر مفهومی (محمدرضا اصلانی)، جزیره سگ‌ها (علی‌محمد قاسمی)، جواد (بهمن کیارستمی)، خانه قمرخانم (آیدا پناهنده)، خانه من (محسن امیریوسفی)، خلیج فارس (ارد عطارپور)، در پوست خود نمی‌گنجم (محمد شیروانی)، در جست‌و‌جوی پلنگ ایرانی (فتح‌الله امیری)، ده نمکی‌ها (پگاه آهنگرانی)، سالینجرخوانی در پارک شهر (پیروز کلانتری)، سهم من از زیبایی (شیرین برق‌نورد)، شهر شلوغ (سعید تارازی)، فرشته‌ای روی شانه راست من (آزاده بی‌زار‌گیتی)، قایق کوچک خداوند (عبدالرحیم صاحب‌الفصول)، قصه گیل و گالش (مختار نامدار)، کمی بالا‌تر (لقمان خالدی)، کهریزک، ۴ نگاه (رخشان بنی‌اعتماد، پیروز کلانتری، محسن امیریوسفی، بهمن کیارستمی)، گفت‌و‌گو با انقلاب (روبرت صافاریان)، مرغانه (محمدرضا فرزاد)، مرغ دریایی (مرجان اشرفی‌زاده)، مری زن می‌خواد (بکتاش آبتین)، مشتی اسماعیل (مهدی زمانپور کیاسری)، من ساکن سفرم (احمد می‌راحسان)، من نگهدار جمالی وسترن می‌سازم (کامران حیدری)، ناخوانده در تهران (مینا کشاورز)، ۷ قطعه برای تهران (بامداد افشار) و یک آن (رایا نصیری).
داوران حق رای دادن به فیلمی که خود کارگردانی کرده‌اند یا نقششان در فیلم مهم بوده را نداشته‌اند. در پایان کار پیروز کلانتری به‌خاطر حضورش در ۱۲ فیلم انتخاب شده – به عناوین مختلف -، زاون قوکاسیان و محمدرضا مقدسیان با عذر موجه و امید روحانی و محمدرضا فرزاد به‌خاطر نفرستادن رایشان در وقت مقرر (که چندبار تمدید شد) در رای‌گیری شرکت نکردند. کلانتری خواست که آرایش را اعلام کند، که چنین شد، اما این آرا به حساب نیامد. در بارۀ فیلم چهار اپیزودی کهریزک، ۴ نگاه رویکرد هیات برگزاری رای به کلیت فیلم و نه تک‌تک اپیزود‌ها بود. دو داور به اپیزودهای جداگانه رای داده‌اند؛ میانگین امتیازات میراحسان به سه اپیزود کهریزک ۸ می‌شود که در محاسبه نهایی به کل فیلم داده شده است و ۲ امتیاز رامتین شهبازی به یکی از اپیزود‌ها به حساب فیلم کهریزک گذاشته شده است. دو داور نیز با ذکر اینکه دلیل رایشان یکی از اپیزودهای فیلم بوده است، رای داده‌اند؛ در این مورد تکلیف مشخص است و امتیاز به حساب فیلم گذاشته شده است.
بعد از آخرین جلسه نمایش، امکان دیدن فیلم‌های نادیده به داوران داده شد. داور‌ها همه فیلم‌ها را دیده‌اند و در تنها موردی که چنین نبوده (همایون امامی)، فیلم‌های ندیده‌اش در کنار آرای او ذکر شده است. دو فیلم ه آخرین روزهای زمستان مهرداد اسکویی و بهترین مجسمه دنیا حبیب احمدزاده هم به‌رغم پیگیری‌ ما دراختیارمان قرار نگرفت.
در زمان نمایش فیلم‌ها به‌خاطر وقت کم، فرصت صحبت کردن در باره فیلم‌ها فراهم نشد که در صددیم در سال جاری فکری برایش بکنیم. در نشستی، در جمع داوران در باره رویکردهای داوری صحبت شد که نظراتی در باره تفکیک فیلم‌ها به زمان کوتاه و بلند یا تفکیک موضوعی یا ژانری فیلم‌ها مطرح بود (تاثیر چنین نگاهی در آرای بهمن کیارستمی و امیرحسین ثنائی مشهود است). داور‌ها فیلم دیدند، اما کمتر در باره فیلم‌ها نوشتند. برای فعال کردن آن‌ها هم فکرهایی داریم. در فکر هستیم که به کمیته انتخاب متفاوتی برسیم و می‌خواهیم سایت این فعالیت را فعال‌تر کنیم و به مباحث مربوط به این فعالیت دامن بزنیم.
از مهم‌ترین آثار فعالیت یک‌ساله ما نوشته شدن یادداشت‌های تک‌تک داوران در باره فیلم‌های انتخابی – یا دیگر مسائل مورد علاقه‌ شان – است. این نوشته‌ها یک به یک از راه می‌رسند و از چند روز آتی به‌مرور در سایت‌های مستند بر‌تر، پیک مستند، رای‌بن مستند و ومستند نشر خواهند یافت. نیز قرار است این گزارش، نتایج آرا و کل نوشته‌ها در کتابچه‌ای منتشر شود. جوایز فیلم‌های برنده نیز در نشستی با حضور فیلمساز‌ها و داوران داده خواهد شد.
این فعالیت از همکاری دائم دفتر فیلم موج نو در برگزاری جلسات نمایش فیلم‌ها بهره‌مند بوده که در همین‌جا تشکرمان را اعلام می‌کنیم. از داوران عزیز نیز تشکر فراوان داریم. تجربه فعالیت سال ۹۰مان را در دست بررسی داریم که نتایج آن و تغییرات در فعالیتمان را اعلام خواهیم کرد.