پیروز کلانتری: دو دیدار فشرده از دیدارهای تماشای مستندهای سال ۱۳۹۰ توسط جمع حدودا” ۲۵ نفره مان باقی مانده تا در اردیبهشت ماه انتخاب مستند برتر سال ۱۳۹۰ در میان جمعی و فضایی غیردولتی/غیر رسمی به انجام برسد و اعلان شود (گزارش ها و شرح تاکنونی این فعالیت را می توانید در سایت mostanadebartar.com بخوانید). شکل جمع و جور تر چنین فعالیتی را چندسال پبش در جمع ۸ – ۷ نفری “گروه مطالعات سینمای مستند” برگزار کردیم و به رغم جمع و جور و بی سروصدا بودن کنش مان، با واکنش های خوب و مطلوبی روبرو شدیم.
لطف و حصوصیت چنین انتخاب و داوری ای، در قیاس با شکل های جشنواره ای و صنفی و رسمی آن، در چند چیز است:
در قیاس با جمع های ۵ تا ۷ نفری انتخاب و داوری جشنواره ها، جمع بسیار بزرگتری به انتخاب و داوری فیلم ها می نشینند (انتخاب فیلم ها هم در همین جمع انجام می شود).
داوران، منتقد یا مستندنویس اند یا فیلمساز؛ یا هردو. به واقع، جمع تعریف شده ای هستند. داوران توسط گردانندگان سه سایت متمرکز بر سینمای مستند انتخاب شده اند و با نظر اهالی و علاقه مندان سینمای مستند یا اعلام داوطلبی اهل فن، امکان تغییر یا افزایش آن ها وجود دارد.
فیلمسازها هم می توانند با جلب نظر پنج عضو از جمع داوران، فیلم شان را به جمع فیلم های منتخب برای داوری وارد کنند.
فیلم ها در طول سال و در نشست های متعدد دیده می شوند و نه در زمان کوتاه و فشرده. در نهایت، آرای تک تک داوران جداگانه اعلام و جمع بسته می شود و نیز، آن ها رویکرد و نگاه شان به فیلم ها یا شأن نزول انتخاب های شان را در متنی کوتاه یا بلند می نویسند و این نوشته ها منتشر می شود.
در نهایت، ده فیلم برتر سال اعلان می شوند و نیز فیلم برتر از میان آن ها. هر یک از این دو انتخاب ارزش و اهمیت خاص خود را دارد. همین خصوصیت ها برای جالب و مؤثر و – احیانا” – جذاب کردن این فضای خاص داوری فیلم های مستند سال کافی اند؛ آثار و نتایج دیگر و بعدی این شکل حضور و همراهی و فیلم دیدن جمعی اهل فن، “اضافه بر درآمد” به حساب می آیند؛ از جمله:
درگیر کردن جمع بیشتری از سینمایی نویس ها به نوشتن در باره فیلم ها و سینمای مستند.
دیده و ارزیابی شدن فیلم های مستند در جمعی با بار تئوریک و تحلیلی بیش تر از جمع های معمول داوری.
پربار تر کردن فضای نقد، نظر، تحلیل و جدل در سینمای مستندمان.
جلب نظر علاقه مندان و مخاطبان سینمای مستند به فیلم های مستند سال، حول این فعالیت و در طول سال.
چند ماه پبش در مطلبی – “خصوصیت و لطف این نوع داوری فیلم مستند” – آثار اخیر فعالیت مان را به عنوان نتایج طبیعی و بلافصل این فعالیت به حساب آوردم و خیالم به این نظر خوش بود. زمان گذشته و فضا دیگر شده و واقع نگر تر و – به رسم این ایام – کم توقع تر شده ام.
چنین نشد، یا کمتر چنین شد. دوستان داور – و حتی خودمان – کمتر در بارۀ فیلم هایی که دیدیم، نوشتیم. (بیشترین نقد مستند این ایام را،در نیمۀ دوم سال، امید بلاغتی نوشت که در جمع داوری نبود!). بحث و نظردهی در بارۀ فیلم ها در جلسات نماش فیلم ها کمتر انجام شد و اتفاق افتاد (باید اتفاق می افتاد؟). سایت این فعالیت گزارش رسانی خوبی داشت، اما توسط داوران – و خودمان هم – درست تحویل گرفته نشد، خوراک مطلوبی پیدا نکرد و فضاساز و اشاعه دهندۀ نقد و نظر در بارۀ فیلم ها نشد (وقت و ذهن گذاری و کار جداگانه طلب می کرد که نیرویش نبود).
کارهای انجام شده اما کم نبود. حضور و استقبال داورها خوب بود: پس ار حدود یک سال همراهی و دیدار برای تماشای فیلم ها، از میان حدود ۳۰ داور، ۵ – ۴ نفر بیش تر ریزش نداشته ایم که راه را تا امروز همراه نیامدند (فیلم ها را عمدتا در جمع دیدیم و نه تک تک و جداگانه). روح جمعی و همراهی خوبی بر فضای فعالیت، جلسات و روابط مان غالب است، و این روحیه در این فضا و این سینما مغتنم و دلچسب است. داوران به فیلم ها احترام گذاشتند و اگر فیلمی را هم دوست نداشتند، آن را به طور کامل دیدند. احساسم این است که نوشته های پایان کار داوران، مجمل یا مفصل، نه حسی از یک مقطع، بلکه حاصل یک دوره و طی کردن زمان با فیلم ها و فضای سینمای مستند خواهد بود و جذاب و خواندنی از کار درخواهد آمد (می توانید به حساب غیب خوانی ام هم بگذارید!).
این جور فعالیت ها در طی زمان جواب می دهد. حس و نظر من با پنج سال می خواند و نزدیک است. برای چنین زمانی شروع خوب و دلگرم کننده ای داشته ایم. تا ماهی دیگر ده فیلم نهایی و مستند برتر سال ۹۰ انتخاب شده اند و ما می مانیم و سفرۀ پهن نقد و ارزیابی راهی که آمده ایم، برای هموار و آماده کردن ادامۀ آن.
محمد تهامی نژاد در شروع سال گفت با خود عهد کرده که در امر داوری وارد نشود و شرکت نکند. اینچنین شد که نیامد و همراه مان نبود. چند شب پیش برایش گفتم که فضای همراهی این جمع و حاصل دور این کار بر امر مسابقه و جایزه و انتخاب و داوری های هر ساله می چربد و در این فضای غالب جای او واقعا” خالی است. امیدوارم، نه اگر حرف من، که حاصل و برآمد کار یک سال مان به حضور و همراهی او در فعالبت سال جاری مان بینجامد.
دو مطلب مرتبط دیگر:
این جمع داوری خصوصیت و تعریف دارد؛ ندارد ؟!
این نوشته ابتدا در سایت ومستند منتشر شده است.